Chợ Bến Thành

Toà Đô Chánh

Bưu điẹn SàiGòn

Ai ðã góp công công mở mang vùng Ðồng Nai – Cửu Long?

Trước thế kỷ thứ 17, tại Miền Nam ðã có các dân tộc Phù Nam, Bồn Man, Chàm, Chân Lạp (chúng ta thường gọi là người Miên hay Khmer) ðến khai thác những chỗ ðất cao như vùng Trà Vinh, Sóc Trãng,v.v... Ða số phần ðất còn lại chưa có người ở là một vùng ðất mênh mông, nhiều chỗ còn hoang vu, ðồng lầy ngập nước với những cánh rừng tràm và cây ðước mọc um tùm, muỗi mòng, rắn rết, cá sấu, cọp beo, thú dữ, ðĩa ðói... Qua các ðợt Nam tiến, các chúa Nguyễn ðã quy tụ những những người dân có máu phiêu lưu mạo hiểm, có tinh thần tranh ðấu, cho ði lập nghiệp ở ðất mới. Họ ðã phải ðối ðầu với quân thù, với ma thiêng nước ðộc, cọp beo thú dữ, cá sấu, rắn rết, muỗi mòng, ðĩa ðói... Bàn tay của họ ðã dựng nên nhà cửa, ruộng vườn, lập thành làng mạc. Trên phần ðất vô chủ nầy, ai có sức mạnh thì làm chủ, ai có công lao khó nhọc thì tạo nên ruộng vườn ðể sinh sống.

Ðể bảo vệ những nơi có ngýời Việt ðến khai khẩn ðất hoang, chúa Nguyễn ðã cho ðóng quân bên cạnh quân ðội Chân Lạp. Tại những vùng ðất mới, chúa Nguyễn ðã cho tổ chức những lực lượng tự vệ gồm có binh sĩ và gia ðình của họ kết hợp với dân ðến ðịnh cư, lập nghiệp. Họ ðã thành lập những làng gọi là “ðồn ðiền”, thời bình thì làm ruộng, khi có chiến tranh thì họ là lực lượng chiến ðấu tự vệ.

Ngýời Miên (Chân Lạp) dần dần suy yếu, cho ðến thời chúa Nguyễn Phúc Ánh (1790-1800), thì còn lại 12 thủ lãnh người Miên chiếm cứ 12 vùng chung quanh Gia Ðịnh. Trước khi Nguyễn Phúc Ánh thắng Tây Sõn, thống nhất ðất nước vào năm 1802, tất cả 12 thủ lãnh người Miên nầy ðã theo về với ông.

Diện tích xứ Ðàng Trong dưới thời các chúa Nguyễn và các vua nhà Nguyễn mở mang còn lớn hơn diện tích nýớc Việt Nam từ thời Ðinh, Lê, Lý, Trần và Hậu Lê. Nói lên ðiều ðó ðể thấy rằng việc nhà nước CSVN hiện tại xóa bỏ tên Sài Gòn là phủ nhận công lao của tiền nhân ðã ba trãm nãm mở mang vùng Ðồng Nai – Cửu Long tức Miền Nam nước Việt của chúng ta ngày nay.

Tổ tiên của những người Miền Nam chính là dân Ngũ Quảng vào (Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ðức (Thừa Thiên), Quảng Nam, Quảng Ngãi) những danh tướng như Nguyễn Hữu Cảnh (Quảng Bình), Nguyễn Cý Trinh (Thừa Thiên), Châu Vãn Tiếp (Bình Ðịnh), Ðỗ Thanh Nhân (Thừa Thiên), Nguyễn Vãn Thành (Thừa Thiên), Lê Vãn Duyệt (Quảng Ngãi), Nguyễn Vãn Thoại (tức Thoại Ngọc Hầu, Quảng Nam),v.v.

- Sự có mặt của người Hoa (Minh hưõng) dưới thời các chúa Nguyễn:

Dưới thời chúa Hiền Vương Nguyễn Phúc Tần (1649-1687) ngýời Mãn Châu xâm lãng Trung Hoa, lật ðổ nhà Minh, lập ra nhà Thanh. Những người trung thành với nhà Minh ðã bỏ nước ra ði, ðem quân ðội và gia ðình ðến nước ta xin theo chúa Nguyễn như: Dương Ngạn Ðịch, Hoàng Tiến, Trần Thượng Xuyên, Trần An Bình. Toàn bộ lực lượng của họ gồm có 50 chiến thuyền với 3.000 binh sĩ và gia ðình”. Ngòai ra, dưới thời chúa Nguyễn Phúc Chu (1708) còn có Mạc Cửu ở Hà Tiên cũng xin thần phục.

Người Hoa ðối với nước ta thời ðó, tuy ngôn ngữ bất ðồng nhưng cùng chung một văn tự (chữ Hán) nên việc giao thiệp giữa họ với ta không khó khăn lắm. Sống ở nước ta một thời gian, họ dần dần hiểu và nói ðược tiếng Việt, trải qua một hai thế hệ, con cháu của họ ðã thực sự trở thành người Việt.

(2) Sài Gòn là thành phố quan trọng nhất về kinh tế, văn hóa, chính trị của nýớc Việt Nam, là thành phố quốc tế, thành phố ða văn hóa gồm ðủ mọi sắc dân, mọi ngôn ngữ: nơi mọi người ðược sống hạnh phúc, yên ổn làm ãn, nõi ðất lành chim ðậu, nơi mọi người mơ ước tìm ðến lập nghiệp... Sài Gòn là trục giao thông quốc tế: ðường bộ, ðường sông, ðường biển, ðường hàng không. Trong thế kỷ 18 (nãm Canh Tuất 1790), thành Gia Ðịnh ðược chúa Nguyễn Phúc Ánh gọi là Kinh Thành; trong thế kỷ thứ 19, thời Lê Vãn Duyệt làm Tổng trấn, Sài Gòn ðược sánh ngang hàng vời Bangkok, thủ ðô nước Xiêm (Thái lan), Sài Gòn ðược gọi là “Hòn Ngọc Viễn Ðông”... Từ nãm 1862 trở ði, sau khi ba tỉnh Miền Ðông Nam Kỳ bị quân Pháp chiếm ðóng, các cuộc cải cách giáo dục, các Phong Trào học chữ Quốc ngữ (thay vì học chữ Hán, chữ Nôm) và sách báo, tiểu thuyết viết bằng tiếng Việt ðầu tiên ở nýớc ta ðã ðược phát ðộng từ Sài Gòn với các nhà trí thức Tây học như Trưõng Vĩnh Ký, Huỳnh Tịnh Của,v.v. (Gia Ðịnh báo, viết bằng chữ Quốc ngữ, xuất bản tại Sài Gòn năm 1865, do Trương Vĩnh Ký làm chủ bút) Trong khi ðó, tại Hà Nội mãi ðến 1917 (52 năm sau) mới có báo Nam Phong do Phạm Quỳnh chủ trương! Các nhà trí thức Sài Gòn (Miền Nam) cổ ðộng phong trào học chữ Quốc ngữ thay chữ Hán, chữ Nôm cũng như viết văn, viết báo, làm sách tiểu thuyết, dịch truyện Tàu... trước các cuộc vận ðộng học chữ Quốc ngữ và viết vãn tiếng Việt tại Miền Trung và Miền Bắc trên nửa thế kỷ!

Sài Gòn là ðất mới nhưng ðã ðược xây dựng và phát triển qua nhiều ðợt ðể trở thành một thành phố lớn và quan trọng nhất Việt Nam. Tên Sài Gòn luôn luôn ðược mọi người nhắc nhở, sử sách ghi chép, nói ðến Sài Gòn là nói ðến Miền Nam... Tên Sài Gòn mãi mãi tồn tại với lịch sử của dân tộc Việt Nam...

Chúng tôi xin trích dẫn một vài sử liệu từ thế kỷ thứ 18 ðến nay ghi lại hình ảnh Sài Gòn-Gia Ðịnh ngày xưa ðể biết công lao của những ai ðã làm cho Sài Gòn trở thành “Hòn Ngọc Viễn Ðông”:

- Sách Ðại Nam Thực Lục Chính Biên, Ðệ I Kỷ, bản dịch của Viện Sử Học Hà Nội, 1963, trang 112 ghi lại công tác xây thành Gia Ðịnh vào nãm Canh Tuất (1790) dưới thời chúa Nguyễn Phúc Ánh như sau:

“Thành ðắp theo kiểu bát quái, mở tám cửa, ở giữa là cung ðiện, bên tả dựng nhà Thái miếu, phía sau miếu là kho tàng, bên hữu ðặt cục chế tạo, chung quanh là nhà tranh cho quân túc vệ ở. Giữa sân dựng kỳ ðài ba tầng, trên làm tòa vọng ðẩu bát giác, ban ngày kéo cờ, ban ðêm thì kéo ðèn làm hiệu cho các quân. Thành xây xong gọi tên là kinh thành Gia Ðịnh... Tám cửa thành ðều xây bằng ðá ong, phía Nam là cửa Càn nguyên và cửa Ly minh, phía Bắc là cửa khôn hậu và cửa Khảm hiểm, phía Ðông là cửa Chấn hanh và cửa Cấn chỉ, phía Tây là cửa Tốn thuận và cửa Ðoài duyệt. Ngang dọc có 8 ðường, Ðông sang Tây dài 131 trượng 2 thước, Nam sang Bắc cũng thế, cao 13 thước, chân dày 7 trượng 5 thýớc. Phía ngoài thành là hào, hào rộng 10 trýợng 5 thước, sâu 14 thước, có cầu treo bắc ngang. Chu vi ngoài thành là 794 trượng. Ở ngoài là ðường phố chợ búa, dọc ngang la liệt ðều có thứ tự. Hai bên ðường quan ðều trồng cây thích nghi, gọi là ðường thiên lý”

Năm 1822 một phái ðoàn Anh Quốc do ông Crawfurd dẫn dầu có ðến yết kiến tả quân Lê Vãn Duyệt, Tổng Trấn Gia Ðịnh. Trong dịp nầy, Crawfurd ðã có nhận xét như sau:

“Ðây là lần ðầu tiên tôi tới Saigun (Sài Gòn) và Pingeh (Bến Nghé). Và tôi bất ngờ thấy rằng nó không thua gì kinh ðô nước Xiêm. Về nhiều mặt, trông nó còn sầm uất hõn, không khí mát mẻ hơn, hàng hóa phong phú hơn, giá cả hợp lý hơn và an ninh ở ðây rất tốt, hơn nhiều kinh thành mà chúng tôi ðã ði qua. Tôi có cảm giác như ðây là một vương quốc lý tưởng” (Trích Nguyễn Thanh Liêm: Tìm hiểu vãn hóa Ðồng Nai- Cửu Long, ðãng trên tập san Tìm Hiểu Vãn Hóa Ðồng Nai- Cửu Long, số 2, trang 31)

Crawfurd cũng ðã nhận xét về sinh hoạt của thành phố Sài Gòn dưới thời Lê Vãn Duyệt, như sau:
“Thành phố Saigun (Sài Gòn) không xa biển, có lẽ cách ðộ 50 dặm; thành phố Pingeh (Bến Nghé) gần ðó cách thành phố Saigun (Sài Gòn) ðộ 3 dặm. Dinh tổng trấn khá ðồ sộ và uy nghiêm. Các thành trì nằm ở bờ sông An Thông Hà. Nơi ðây buôn bán sầm uất. Dân xiêu tán tới ðây ðược tổng trấn cho nhập hộ tịch, qua một hai ðời ðã trở thành người Gia Ðịnh. Ðông nhất nõi ðây là dân Trung Hoa. Các dân tộc nõi ðây ðược nhà nước bảo hộ và họ ðều có nghĩa vụ như nhau. Tất cả ðều ðược sống trong bầu không khí an lành. Trộm cướp không có. Người ãn mày rất hiếm. Tổng trấn rất nhân từ, tha thứ cả bọn giặc, bọn phỉ, bọn trộm cướp ãn nãn. Nhưng ông lại rất tàn bạo với bọn cố tình không chịu quy phục triều ðình. Chưa ở ðâu kỷ cương phép nước ðược tôn trọng như ở ðây. Một vị quan nhỏ ra ðường ghẹo gái cũng bị cách chức lưu ðày. Một ðứa con vô lễ chửi mẹ, tổng trấn biết ðược cũng bị phạt rất nặng.

“Ở ðây chúng tôi mua ðược rất nhiều lúa gạo, ngà voi, sừng tê giác, các hàng tơ lụa, vải thật ðẹp. Từ các nơi, dân ði thuyền theo các kênh rạch lên bán cho chúng tôi. Nhìn dân chúng hân hoan vui vẻ, chúng tôi biết dân no ðủ. Nhiều người rất kính trọng vị tổng trấn của họ.

“Con người này ít học. Nhưng lạ lùng thay là có ðược cái nhìn cởi mở hơn những ðại thần và cả nhà vua học rộng, làu kinh sử của Khổng Giáo. Ngài sống thanh liêm, muốn mở mang ðất Gia Ðịnh này trù phú hơn mọi quốc gia khác ở trong vùng Biển Ðông” (sðd, trang 32)

Nãm 1863, Phạm Phú Thứ ði theo phái ðoàn Phan Thanh Giản vào Sài Gòn ðể ði qua Pháp thương lượng chuộc lại 03 tỉnh miền Ðông Nam Kỳ bị Pháp chiếm ðóng dưới thời vua Tự Ðức. Ông ðã có nhận xét về thành phố Sài Gòn vào thời ðó như sau:

“Trước dinh soái phủ, bên kia ðường ði là nơi làm việc của tham biện (1). Bên tay mặt, cách vài trăm trượng, xây sở xem xét khí hậu (2); bên tay trái là nhà ở của các quan tham tán (3) và lãnh binh. Tiếp theo ðó là kho thuốc súng. Cách chừng một dặm, ở phía trước và bên trái là bãi tập bắn súng tay (4). Sau dinh soái phủ, dựng một vọng gác, trên nhọn, dưới vuông, chân rộng vài trượng, cao ðến năm thước, rỗng ở giữa và có xây bậc thoai thoải, giống hình kỳ ðài. Xa một chút, bên tay mặt và bên tay trái dinh (5) là trụ sở của phủ Tân Bình. Phía Ðông Bến Nghé là kho, gồm hõn mýời dãy nhà lợp bằng lá “phạn cái” (6), chứa gỗ, sắt cùng mọi vật liệu kềnh càng. Kế theo là trại lính và xưởng sửa chữa thuyền sắt và kế theo nữa là kho chứa than ðá. Phía Tây Bến Nghé, là nhà ở của các quan bố chính, án sát Tây và nhà ở của sở cảng; ngoài chỗ ở của quân ra, tùy theo vùng ðất, ngýời ta chia ra từng khu, nõi này thì xây dựng phố xá, nhà tầng cho những người buôn bán và nơi kia thì vét cửa, ðào móng hoặc làm ðường, ðắp lộ. Các thứ cõ xảo của phương Tây như máy luyện thép, máy xay bột máy ðiện lôi ðể truyền tin, ðều ðã ðược dùng.” (trích Nhật Ký Ði Tây của Phạm Phú Thứ, bản dịch của Quang Uyển, nhà xuất bản Ðà Nẵng, 1999, trang 58)

Nãm 1894 (Thành Thái thứ 6), nhân dịp Toàn quyền De Lanessan về Pháp, Hoàng Cao Khải, ðang giữ chức Phụ chính ðại thần, Thái tử thiếu bảo, Võ hiển ðiện ðại học sĩ, Khâm sai Bắc Kỳ kinh lược ðại sứ tước Diên mậu tử, hiệu Thái Xuyên...từ Huế vào Gia Ðịnh ðể trình bản dự thảo thỏa ýớc... lần ðầu tiên ðược ðặt chân lên ðất Sài Gòn – Gia Ðịnh, ðã phải ngạc nhiên khâm phục sự trù phú, thịnh vượng của miền Nam:

“Ðất Gia Ðịnh nguyên là ðất của bản triều từ thời long hưng (thời dựng nghiệp của nhà Nguyễn), từ ngày thuộc quyền cai trị của nước Pháp, kể ðã hơn 30 nãm rồi, xe thuyền kéo ðến nhưgóp gió, bến ðò, ðường sá, quán chợ ðược mở mang mỗi ngày một ðẹp ðẻ, thấy ðượcsự tươi tốt sầm uất” (trích vãn bia của Lê Vãn Duyệt do Hoàng Cao Khải lập ngày 1 tháng 8 nãm 1894 tức 1 tháng 7 nãm Giáp Ngọ, Thành Thái thứ 6, nguyên bản Hán vãn, do Nguyễn Lý-Týởng dịch ra quốc vãn, ðãng trong sách Nhà Bè Nýớc Chảy Chia Hai, 2003, trang 85)

Và ðây, tâm tình của một học sinh từ Bắc di cư vào SàiGòn nãm 1954, ðã so sánh Sài Gòn với các thành phố lớn của Miền Bắc như sau:

“Tôi vốn là một cậu bé Bắc Kỳ, ngây ngô, theo gia ðình vào Nam nãm 1954, người lớn gọi ðó là cuộc di cý tránh nạn Cộng Sản, còn tôi, vời tuổi 12 lúc ðó, chỉ ðơn thuần cho là một cuộc phiêu lưu hứa hẹn nhiều lý thú. Quê tôi là một làng ngoại ô thành phố Hải Phòng, hàng ngày tôi cuốc bộ khoảng 2 cây số lên tỉnh học, cuộc sống nửa, tỉnh nửa quê ðã cho tôi ðược nhìn những vãn minh của ðời sống thời ðó, nghĩa là không lạ lùng gì với những máy móc, xe cộ,v.v.... nhưng khi biết ðược gia ðình tôi sẽ di cư vào Nam, lòng tôi vẫn cứ nôn nao khi nghĩ rằng, mai kia tôi sẽ ðược ðến Sài Gòn, lúc ðó có mỹ danh là “Hòn Ngọc Viễn Ðông”, mà theo lời của một vị Linh Mục quen với gia ðình tôi, ðã có dịp ghé qua kể lại, thì Sài Gòn là một thành phố ðèn ðiện sáng suốt ðêm, xe taxi, xe xích lô máy chạy như mắc cữi, người bình dân thì có xe buýt, cứ năm mười phút lại có một chuyến, sự ði lại ngày ðêm tấp nập. Ðúng là nơiphồn hoa ðô hội. Ngoài lòng háo hức muốn sớm biết một thành phố nổi tiếng ra, tôi không còn một ý nghĩ nào khác” (Nguyễn Vãn Học, tập san Biệt Ðộng Quân số 17, phát hành tại California Hoa Kỳ, tháng 4/2006, trang 10)

Không phải chỉ có thế hệ 1954 mới mõ ước ðược thấy tận mắt Thành phố Sài Gòn mà ngay sau 1975, biết bao thanh niên, cán bộ, chiến sĩ, ðồng bào ở Miền Bắc cũng mõ ước ðược ði vào Nam một chuyến cho biết Sài Goin. Người Miền Bắc ðược ðặt chân ðến Sài Gòn cũng như ðược ði ra ngoại quốc vậy!

Trýớc 1954, mặc dù ðất nýớc ðang ở trong tình trạng chiến tranh, nhýng Sài Gòn vẫn như hồi thái bình, không bị Việt Minh phá hoại. Từ 1954 trở về sau, dưới thời Tổng Thống Ngô Ðình Diệm cũng như thời Tổng Thống Nguyễn Vãn Thiệu, nói chung là dưới chế ðộ Việt Nam Cộng Hòa, Sài Gòn càng phát triển hơn nữa.Nếu kể từ thời các chúa Nguyễn cho ðến 1975, trải qua hàng mấy trãm nãm với hàng triệu triệu người ðã góp công sức mồ hôi và cả xưõng máu của mình ðể mở mang, xây dựng Miền Nam, xây dựng Sài Gòn xứng với tên “ Hòn Ngọc Viễn Ðông”.

(3) Hồ Chí Minh có công gì, ðảng Cộng Sản có công gì ðối với Sài Gòn và Miền Nam? Trước mắt, Cộng Sản chỉ có phá hoại, ðốt nhà, giết người, pháo kích, ðặt mìn, ăn cướp nhà cửa, tài sản của dân chúng, cướp ði cuộc sống yên lành và ngay cả tính mạng của dân chúng.

- Sài Gòn là tượng trưng cho Miền Nam. Xóa bỏ tên Sài Gòn là phủ nhận công lao của hàng triệu triệu ngýời, trải qua hơn ba trãm nãm, với biết bao thế hệ ðã ðổ mồ hôi, xương máu, góp công khai phá miền Ðồng Nai-Cửu Long, xây dựng và bảo vệ Miền Nam.

Hinh ảnh SàiGòn năm xưa,Những ai sống trong thời đã có nó,sẽ không bao giờ quên

Nhà thờ Đức Bà

Nhà ga xe lửa Sàigon